برای پدر و مادرها لذتی بالاتر از چشم دوختن به چهره معصومانه فرزندشان نیست، اما در حین این خیره شدن دلچسب، به بینایی وی نیز توجه کنید چرا که ردیابی و درمان به موقع مشکلات چشمی برای حفظ سلامت دیداری کودکتان از اهمیت حیاتی برخوردار است.

● زمان مناسب برای آغاز معاینات
کودکان نیازی نیست که برای انجام معاینات چشم حتما به حرف آمده باشند زیرا اکثر چشم پزشکان اطفال از ابزاری همچون عروسک های دستی برای ارزیابی توان بینایی کودکان خردسال بهره می برند.
برای این مهم هم می توان به چشم پزشک و هم اپتومتریست مراجعه کرد زیرا هر دو در معاینه، تشخیص و درمان بیماری های چشم مهارت دارند با این تفاوت که اپتومتریست از عهده انجام معالجات همراه با جراحی بر نمی آید.
حتما این پرسش در ذهن تان شکل می گیرد که کودک چه زمان نیازمند اولین معاینه چشم است؟ آکادمی چشم پزشکی آمریکا در این خصوص چنین توصیه می کند: نوزادان تازه متولد شده باید توسط پزشک اطفال در زایشگاه برای بررسی سلامت عمومی چشم مورد معاینه قرار گیرند. در این میان نوزادان در معرض ریسک بالا همچون زودرس ها و یا آنهایی که سابقه خانوادگی ابتلا به مشکلات چشمی دارند و همچنین نوزادان دارای ناهمخوانی ها و اختلالات آشکار چشم باید توسط یک پزشک متخصص چشم معاینه شوند.

در سال نخست حیات تمامی نوزادان باید به طور منظم در کلیه مراجعات معمول به پزشک، از نظر سلامت چشم کنترل شوند. حدود سن ۵/۳ سالگی کودکان باید تحت تست های سنجش تیزی حس بینایی قرار گیرند و سن ۵ سالگی نیز موعد انجام تست تخصصی چشم و ارزیابی (eye alignment) می باشد. پس از ۵ سالگی کنترل های منظم بینایی در مدرسه یا مطب پزشک کفایت می کند البته ظهور علائمی همچون لوچی یا سردردهای مکرر نیز به معنای ضرورت مراجعه سریع به پزشک می باشد. جدای از این موارد کودکانی که از عینک یا لنز استفاده می کنند، نیازمند معاینات سالانه برای بررسی تغییرات بینایی هستند.
نشانه های بیانگر مشکلات بینایی در اطفال خردسال عبارتند از: حساسیت شدید به نور، مالیدن مداوم چشم ها، قدرت تمرکز پایین، ضعف توان ردیابی

اشیاء، حرکات غیرعادی چشم ها ( پس از ۶ ماهگی)، قرمزی مزمن چشم ها، اشک آمدن های مکرر و سفیدی مردمک.

در کودکان سن دبستان باید نشانه های دیگری را نیز مد نظر داشته باشید همچون ناتوانی در دیدن اشیاء واقع در یک مسافت، نشستن در فاصله خیلی نزدیک به تلویزیون، لوچی و ناتوانی در خواندن کلمات درج شده بر روی تخته سیاه.
والدین باید به دقت رفتارها و حرکات کودک شان را به لحاظ شناسایی به موقع علائم ذکر شده مورد توجه قرار دهند تا در صورت ردیابی هرگونه نشانه ای مبنی بر وجود بیماری های چشم، کودک بلافاصله مورد معاینه و درمان قرار گیرد تا مشکل حالت دائمی پیدا نکند چرا که امراض چشمی در صورت شناسایی به موقع غالبا برگشت پذیر هستند.

● بینایی نوزادان تازه متولد شده
ارزیابی نحوه دید و قوت بینایی یک نوزاد کار دشواری است البته به لحاظ علمی ثابت شده که بینایی تا سن ۶ ماهگی نسبتا مبهم و تیره و تار است. پس از آن سطح دید به سرعت بهبود پیدا می کند. در مرحله بعدی نوزاد به «دید استریو» مجهز می شود بدین شکل که تصویر مشاهده شده با یک چشم را با تصویری که با چشم دیگرش می بیند، تلفیق می کند. کودکان به تدریج از طریق انجام رفتارهایی همچون نگاه کردن مستقیم به چهره والدین، به ادراک و استنباط عمقی دست پیدا می کنند.

● مشکلات معمول چشم
چندین بیماری چشمی وجود دارد که می تواند کودکان را تحت تاثیر قرار دهد. اکثر این اختلالات از طریق یک تکنیک معاینه چشم و استفاده از «چارت تیزی» در جریان سال های پیش از دبستان قابل ردیابی هستند. عارضه (Amblyopia) (تنبلی چشم) به ضعف بینایی در یک چشم که به نظر می رسد ظاهری نرمال دارد، اطلاق می شود. دو علت معمول این بیماری عبارتند از لوچی و تفاوت در خطای انکسار بین دو چشم. عارضه مزبور در صورت عدم درمان، می تواند به از بین رفتن غیرقابل برگشت بینایی در چشم تحت تاثیر قرار گرفته بینجامد. در این حالت مکانیسم برنامه ریزی مغز سیگنال های ارسالی از چشم مزبور را نادیده می گیرد. بهترین دوره برای درمان این بیماری سال های پیش از دبستان است.
عارضه (strabismus) به عمل ناهماهنگ دو کره چشم اطلاق می شود به طوری که محورهای دید در چشم نتوانند در محل شئی مورد دید به هم برسند.
با ردیابی به موقع می توان از طریق بستن چشم سالم، چشم دچار انحراف را وادار به فعالیت و در نتیجه بازگرداندن بینایی کرد. جراحی و یا عینک های خاص نیز می توانند به چشم ها در ردیف شدن محور بینایی شان کمک کنند.
در اینجا بد نیست با اصطلاح خطاهای انکسار نیز آشنا شوید. این عارضه بدان معناست که ساختار چشم به نحو صحیح نور را نمی شکسند و یا خم نمی کند بنابراین تصاویر مبهم و تیره و تار به نظر می آیند. خطاهای انکسار همچنین می توانند به خستگی چشم و یا (amblyopia) منجر شوند. معمول ترین شکل خطای انکسار نزدیک بینی است. سایر موارد نیز عبارتند از دوربینی و آستیگماتیسم.
نیازی نیست که کودکان برای انجام معاینات چشم حتما به حرف آمده باشند، زیرا اکثر چشم پزشکان اطفال از ابزاری همچون عروسک های دستی برای ارزیابی توان بینایی کودکان خردسال بهره می برند.

نشانه های بیانگر مشکلات بینایی در خردسالان عبارتند از:
حساسیت شدید به نور، مالیدن مدام چشم ها، قدرت تمرکز پایین، ضعف توان ردیابی اشیاء، حرکات غیرعادی چشم ها، قرمزی مزمن چشم ها، اشک آمدن های مکرر و سفیدی مردمک.