معمولاً مادر اولین کسی است که متوجه می­شود فرزندش در یادگیری مشکل دارد، خوب سرش را بالا نمی­گیرد، خوب نمی­نشیند، خوب چهار دست و پا نمی­رود یا راه رفتنش مشکل دارد…

فلج مغزی می­تواند موجب اختلالات حرکتی و تغییر شکل اندام کودک شود. معمولاً مادر اولین کسی است که متوجه می­شود فرزندش در یادگیری مشکل دارد، خوب سرش را بالا نمی­گیرد، خوب نمی­نشیند، خوب چهار دست و پا نمی­رود یا راه رفتنش مشکل دارد. تأخیر در مراحل رشد حرکتی بچه ممکن است اولین علائم بیماری باشد که آن را فلج مغزی یا Cerebral Palsy یا به اختصار CP می­نامند.

مهم­ترین علائم فلج مغزی ناتوانی­های حرکتی در بچه است که تا آخر عمر با او باقی می­ماند. بعضی از بچه­های مبتلا به فلج مغزی دچار عقب ماندگی ذهنی هم هستند. گرچه آسیب­های مغزی که علت اصلی به وجود آمدن این بیماری هستند پیشرونده نیستند، ولی مشکلات حرکتی بیمار می­تواند پیشرفت کند. پس این بیماران باید تا زمان تمام شدن رشد جسمی، تا اتمام بلوغ، تحت نظر پزشک باشند.
شدت فلج مغزی در بیماران مختلف متفاوت است. در بعضی، بیماری چنان شدید است که بچه مدت کوتاهی بعد از تولد فوت می‌کند و در بعضی دیگر به قدری خفیف است که ممکن است نیاز به هیچ اقدامی نداشته باشند. ولی بیش‌تر بیماران در وسط این این طیف هستند.

علت فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی یک بیماری نیست، بلکه به دسته­ای از بیماری‌ها است که به علت آسیب به مغز بچه به وجود می­آید. این آسیب­ها ممکن است در زمان جنینی، یعنی قبل از تولد، به مغز بچه وارد شود. ممکن است در حین زایمان یا حتی ممکن است در یک سال اول زندگی بچه که مغز وی به سرعت در حال رشد است ایجاد شوند. بچه­های نارس و آن‌هایی که در موقع تولد وزن کمی دارند بیش‌تر در معرض این آسیب هستند.

علل فلج مغزی را، از نظر زمان ایجاد آن‌ها، به سه دسته تقسیم می­کنند:
قبل از تولد: این علت­ها در زمان جنینی موجب می­شوند مغز به درستی تشکیل نشود. بسیاری از بیماری­های ژنتیکی و بعضی عفونت­های ویروسی مادر در زمان بارداری از این دسته­اند.
حین تولد: عواملی که در زمان زایمان موجب نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد شده و آسیب غیر قابل جبرانی به آن وارد می­کنند.
بعد از تولد: مانند عفونت­های مغز، نرسیدن اکسیژن برای مدتی به مغز، خونریزی مغزی (به علت ضربه، مانند تصادف، افتادن بچه به زمین یا دیگر ضربات به سر بچه) می­توانند بعد از تولد بچه و زمانی که هنوز مغز بچه بسیار آسیب پذیر است، به آن صدمات غیر قابل بازگشت وارد کنند.

علائم فلج مغزی
فلج مغزی همان­طور که از اسمش پیدا است به علت خوب کار نکردن مغز به وجود می­آید. علائم آن ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. علائم بیماری ممکن است به اشکال متفاوتی به شرح زیر بروز کند:
عضلات سفت می­شوند: به این معنی که حتی وقتی بچه دراز کشیده و حرکتی نمی­کند عضلاتش در حالت انقباض و اسپاسم هستند. به همین خاطر وقتی می­خواهید آرنج یا زانوی بچه را خم و راست کنید با مقاومت روبرو می­شوید. احساس می­کنید بچه در مقابل خم و راست کردن مفاصلش، عضلات اندام را سفت نگه داشته و مقاومت می­کند.

عضلات کاملاً شل می­شوند: شما به راحتی و بدون هیچ مقاومتی از طرف بچه می­توانید مفاصل وی را خم و راست کنید. اندام­ها ضعیف و لاغر و شل هستند.
حفظ تعادل، در حرکات اندام­ها دچار اختلال می­شود: بچه در حین راه رفتن می­لنگد.
بعضی بیماران ممکن است دچار عقب ماندگی ذهنی و مشکلات یادگیری، تشنج یا مشکلات بینایی باشند: اندام­های کوتاه، انحراف جانبی ستون فقرات (اسکولیوز)، مشکلات دندانی، مشکلات شنوایی یا خشکی مفاصل از دیگر علائمی است که ممکن است در یک بیمار با فلج مغزی وجود داشته باشد.
سابقه­ی تولد نارس، زایمان سخت، ریزش بزاق زیاد از دهان بچه یا اشکال در مکیدن سینه‌ی مادر یا پستانک ممکن است نشانه­هایی از وجود فلج مغزی باشند.
دیر بالا نگه داشتن سر (معمولاً بچه‌ها تا سه ماهگی می­توانند سرشان را بالا نگه دارند)، دیر نشستن (بعد از شش ماهگی)، دیر راه رفتن (بعد از یک سالگی) ممکن است علائمی از فلج مغزی باشند.
حدود بیست درصد مبتلایان به فلج مغزی هوش طبیعی دارند. دیر حرف زدن و عدم توجه به محیط ممکن است نشانه­های از عقب افتادگی ذهنی بچه باشد.
با این حال تشخیص فلج مغزی قبل از یک سالگی مشکل است. بسیاری از مبتلایان به فلج مغزی ممکن است علائم واضح بیماری خود را بعد از یک سالگی نشان دهند و یا برعکس، بسیاری از علائمی که ممکن است مادر یا پزشک را مشکوک به وجود فلج مغزی کند ممکن است علل دیگری داشته باشند.
“دکتر مهرداد منصوری”