علت بیشتر موارد فلج مغزی ناشناخته است. بنابراین هنوز نمی­توانیم علت فلج مغزی را در بیشتر کودکان مبتلا به فلج مغزی مادرزادی ارزیابی کنیم…

می­دانیم که بیشترین خطر فلج مغزی، نوزادان نارس را تهدید می‌کند. نوزادان کوچکی که در ۵ دقیقه­ی اول پس از به دنیا آمدن گریه نمی­کنند و نوزادانی که اختلال مادرزادی قلب، کلیه یا نخاع دارند هم در خطر بیش‌تری برای ابتلا به فلج مغزی قرار دارند. تشنج در نوزادی که تازه به دنیا آمده است هم خطر فلج مغزی را افزایش می­دهد.
بیشتر کودکان مبتلا به فلج مغزی، ناهنجاری مادرزادی مغزی دارند. وقتی فلج مغزی تشخیص داده می­شود، معمولاً والدین احساس گناه می­کنند و فکر می­کنند که چه کار اشتباهی انجام داده­اند که باعث این واقعه شده است. البته این والدین باید بدانند که درست است مراقبت مناسب هنگام تولد، نقش مهمی در جلوگیری از اختلالات نوزادی ایفا می­کند، اما گاهی اوقات مشکلات مادرزادی، حتی وقتی والدین همه­ی دستورات پزشک را اجرا می­کنند، هم رخ می­دهند.

نشانه­های زود هنگام و تأخیری یک بیماری
نشانه­های فلج مغزی معمولاً در اوایل نوزادی کشف نمی­شوند و به مرور با بلوغ سیستم عصبی کودک مشخص می­شوند. اولین نشانه­ها شامل تأخیر رشدی مانند گردن گرفتن، غلت زدن، نشستن بدون کمک، چهار دست و پا رفتن یا راه افتادن است. هرچه شـدت آسـیـب مـغزی بیش‌تر باشد مشکلات و نـاتـوانـی‌هـای کودک شدیدتر خواهد بود و تـشـخـیـص آن­ها آسـان‌تر می‌شود. در این کودکان وضعیت ماهیچه‌ها غیرطبیعی است، بیش از اندازه سفت یا شل می‌شوند و کودک اندام­های خود را در وضعیت نامناسبی نگه می­دارد.
اختلالات اسکلتی هم به صورت کوتاه شدن اندام­های یک سمت بدن در بعضی از کـودکـان دیـده مـی­شـود. در ضـمن بعضی از کودکان، نه همه­ی آن­ها، به کم‌توانی ذهنی دچار می­شوند. به طور کلی هرچه کم‌توانی شدیدتر باشد، ناتوانی کودک بیشتر خواهد بود.
صحبت کردن از حرکات ماهیچه­های زبان، گلو و دهان ناشی می­شود. بعضی از کودکان مبتلا به فلج مغزی نمی‌توانند به درستی این ماهیچه‌ها را کنترل کنند، بنابراین دچار اختلال تکلم می‌شوند. حتی ممکن است بعضی از آن‌ها با اختلال بلع مواجه شوند. از دست دادن نسبی شنوایی، مشکلات بینایی مانند انحراف چشم، خرابی زود هـنـگـام دندان‌ها و مشکل کنترل ادرار و مدفوع از دیگر نشانه­های ابتلا به فلج مغزی است که با شیوع متفاوت در مبتلایان به این بیماری مشاهده می­شود.
علائمی که با مشاهده­ی آن­ها باید به پزشک مراجعه کنید
اگر کودک شما نارس به دنیا آمده، وزن هنگام تولد کم داشته و دچار عوارض ناشی از زایمان شده است، باید در طول زمان به دقت از نظر نشانه­های فلج مغزی بررسی و پایش شود. بنابراین با مشاهده‌ی هر یک از موارد زیر در اولین فرصت کودک را برای معاینه‌ی بیش‌تر نزد پزشک ببرید:
کودک‌تان تشنج دارد یا این که حرکاتش پرشی و ناگهانی یا ناهماهنگ و آرام به نظر می­آید.
ماهیچه­های کودک­تان سفت یا بیش از حد شل است.
اگر کودک­تان با رسـیـدن به سن یک ماهگی در پاسخ به صداهای بلند چشم‌هایش را نمی­بندد باید او را به پزشک نشان دهید.
کودک­تان باید در ۴ ماهگی بتواند سرش را به سمت صدا برگرداند و دستش را برای گرفتن اسباب‌بازی دراز کند.
کودک شما باید قادر باشد در ۷ ماهگی بدون کمک دیگران بنشیند.
کودک­تان باید بتواند با رسیدن به ۱۲ ماهگی لغات را به زبان بیاورد.
با نگاه کردن به ظاهر کودک خود هم می­توانید نکات مهمی را دریابید. به عنوان مثال به چشم­های کودک­تان نگاه کنید تا انحراف نداشته باشند. همچنین راه رفتن او را زیر نظر بگیرید و اگر مشاهده کردید که او قدم­های نامناسبی برمی­دارد او را نزد پزشک ببرید.
مواردی که بیان شد از نشانه­های قابل توجه فلج مغزی هستند. در صورت مشاهده هرگونه مشکلی که بیان‌گر عدم کنترل روی حرکات و ماهیچه­ها باشد باید کودک­تان را به پزشک نشان دهید.

تشخیص و درمان فلج مغزی
یک آزمون قطعی، برای تشخیص فلج مغزی وجود ندارد بلکه تـشـخیص این بیماری توسط معاینه پزشک و مجموعه­ای از آزمون‌های تشخیصی آزمایشگاهی صورت می­گیرد. از روش­های تـصـویـر برداری مغزی هم برای بررسی ساختار مغز و کشف ناهنجاری­های آن استفاده می­شود. همچنین از نوار مغزی (EEG) بـرای تـشـخیص فلج مغزی ناشی از تشنج و همچنین از نوار عضله (EMG) و آزمون هدایت عصبی (NCS) برای تمایز فلج مغزی از سایر اختلالات ماهیچه‌ای و عصبی استفاده می‌شود.
باید بدانید که برای فلج مغزی درمان قطعی وجود ندارد و در واقع ما با درمان­های حاضر سعی می­کنیم تا ناتوانی­های نـاشـی از فـلـج مـغـزی را کـاهـش دهیم. درمان توان‌بخشی این کودکان، که موجب بهبودی فعالیت‌های روزمره­ی آن­ها می­شود، از مراحل مختلفی تشکیل می­شود. در جریان درمان فیزیکی، نرمش­هایی به کودک داده می­شود تا قدرت و هماهنگی عضلات وی بهتر شود.
برای بعضی از کودکان ممکن است از آتل­ها و نگهدارنده­های ویژه­ای برای نشستن و راه رفتن استفاده شود. اسپاسم عضلانی توسط تزریق داروهای شل کننده­ی عضله برطرف می­شود و این کار موجب افزایش دامنه­ی حرکت، کاهش بدشکلی و پاسخ بهتر به درمان فیزیکی می­شود. به علاوه در صورتی که کودک مبتلا به مشکل زمینه­ای مانند تشنج، مشکل در غذا خوردن، اختلال بینایی و… باشد باید درمان لازم صورت گیرد. بیشتر کودکان مبتلا به فلج مغزی دچار مشکلات روحی و رفتاری می‌شوند، به همین جهت ترتیب دادن جلسات روان‌پزشکی می‌تواند تأثیر زیادی بر آن­ها داشته باشد.
زندگی با بیماری فلج مغزی دشوار است. اما با مراقبت مناسب و آموزش، می­توانید زندگی کودک­تان را به حالت معمول نزدیک­تر کنید. شما باید تلاش بیشتری به خرج دهید تا کودک­تان بتواند با زندگی سازگار شود و در آینده مستقل باشد. مواردی از کودکان مبتلا به فلج مغزی وجود داشته­اند که در آموزش پیشرفت قابل توجهی داشتند. حتی بعضی از آن­ها توانسته­اند وارد دانشگاه شده و فارغ‌التحصیل شوند و مانند یک انسان مستقل بزرگسالی خود را سپری کنند.