توجه فرایندی است که کودک از طریق آن از حواس خود برای درک دنیای خارج استفاده می کند و متمرکز ساختن توجه یعنی آگاه شدن از یک موضوع و صرف نظر کردن از سایر موارد است. این موضوع مهم است زیرا محرک های بسیار زیادی هر یک از ما را احاطه کرده اند و ما مجبوریم از بین آنها برای انجام کاری تنها روی یکی متمرکز شویم و این کار یعنی “توجه انتخابی” و در حقیقت برای ما بزرگترها می تواند مشکل باشد ، کودکان دیگر جای خود دارند.
به نظر می رسد این ما هستیم که باید به کودکان آموزش دهیم که چطور متمرکز کارشان باشند تا حواسشان به جایی پرت نشود ؛ نه این که انتظار داشته باشیم که کودکان بدون حواس پرتی تکالیفشان را انجام دهند. حواس پرتی، ناتوانی در تمرکز قوی روی یک محرک خاص از دیگر مشکلاتی است که اغلب در کودکان دارای مشکل نقص توجه دیده می شود.
بررسی های اخیر در مورد اثر فرایندهای توجه بر عملکرد کودکان دارای مشکلات یادگیری ، این حقیقت را روشن کرده است که این کودکان در تکالیفی که مستلزم شناخت بیشتری است ، به ویژه تکالیفی که در آن عوامل منحرف کننده ی توجه وجود دارند، بدترین عملکرد را از خود نشان می دهند و اغلب معلمان آنها را به عنوان افرادی که نسبت به همسالان عادی خود به طور معناداری توجه و دقت کمتری دارند، ارزیابی می کنند . گاه این کودکان در تکالیفی که نیاز به توجه دراز مدت دارد کم توانند.
توانایی توجه دراز مدت به تکلیف ، برای دستیابی دانش آموزان به اطلاعات مورد نیاز و تکمیل فعالیت های تحصیلی آنان یک امر ضروری است. وقتی توجه به طور صحیح متمرکز شود، یادگیری به سرعت جریان می یابد.
از آنجا که توجه در فرایند یادگیری اهمیت ویژه دارد، باید انتظار داشت که دانش آموز پیش از این که یاد بگیرد، بر تکلیف توجه کند. اما این توجه چند شکل دارد :
توجه متمرکز : که توانایی پاسخ دهی مستقیم و دقیق به محرک های مشخص و ویژه بینایی و شنوایی یا لامسه است.
توجه مداوم: این نوع توجه ، بیانگر توانایی ادامه دادن پاسخ پایدار و ثابت در طی یک تکلیف پیوسته و مکرر است.
توجه انتخابی: به ظرفیت نگهداری و ابقاء یک مجموعه رفتاری یا شناختی در مواجهه با محرک های حواس پرتی اشاره دارد. بنابراین تمرین در مورد تقویت این بخش از مکانیسم توجه « رهایی از حواس پرتی» را در خود جای می دهد.
توجه تناوبی: این مورد به انعطاف پذیری روانی اشاره دارد و به فرد اجازه می دهد که تمرکز توجه خود را در بین تکالیف تغییر دهد. که نیازهای شناختی متفاوتی دارند.
توجه تقسیم شده: که از بالاترین سطح توجه است و به توانای پاسخدهی همزمان به تکالیف چندگانه یا خواسته های کاری چندگانه می پردازد.
اما با همه این ها مهم ترین ویژگی در توجه ، انتخابی بودن محرک های مورد توجه است، و هر چه ما با محرک های متعددی مواجه شویم به ناچار روی تعداد محدودی می توان متمرکز شد. این موضوع در مورد پاسخ کودکان به محرک های آموزشی ارتباط دارد. با صرف نظر از توجه تقسیم شده که به عنوان بالاترین سطح توجه در نظر گرفته می شود می توان فرایندهای درمانی در مورد کودکان بیش فعال و کم توجه از نوع عمدتا کم توجه را به سویی پیش برد که تا مرحله توجه تناوبی تقویت شوند به ویژه با توجه به سابقه ای که در درمان و آموزش کودکان کم توجه داشته ام به نظر می رسد کار روی توجه متمرکز، توجه مداوم و توجه انتخابی، بهترین هدف درمان باشد که امروزه با بهره گیری از تکنولوژی روز می توان عملکرد یادگیری کودکان را در این زمینه تقویت کرد و مدتی است با کار روی این سه بخش از توجه با طرح ریزی های درمانی خاص خود، توانسته ام دقت و تمرکز کودکان را ارتقا دهم. امید است برنامه های آموزش و پرورش در مدارس به سمتی پیش رود که دانش آموزان نیازمند در طول روز بتوانند در کنار برنامه های درسی به برنامه های اثربخش در این زمینه بپردازند.
نویسنده: امین میر موسوی